یکی از مهم‌ترین ارکان کشت زعفران، یا هر گیاه دیگری، رسیدگی به زمین کشاورزی است. این رسیدگی صرفا به آبیاری محدود نشده و بالا بردن سطح کیفی خاک از لحاظ مواد مغذی و معدنی، بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله از باغبوم، به تاثیر پتاسیم، کلسیم، فسفر، محرک‌ها و ریز مغذی‌ها در زمین‌های زراعی زعفران اشاره کرده و نوع و روش محلول پاشی زعفران را توضیح خواهیم داد. همراه باغبوم باشید …

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تغذیه و کوددهی زعفران و همچنین مراحل انجام آن در طول سال کلیک کنید.

چرا باید محلول پاشی صورت بگیرد؟

زمانی که زعفران در یک زمین کشت می‌شود، بعد از تبدیل پیاز مادری به دو یا چند پیاز دختری ریشه آن با زمین قطع می‌شود و تغذیه از سمت زمین برای پیاز مهیا نیست. به همین دلیل با استفاده از برگ‌های سبز که از خاک به بیرون رشد کرده بحث تغذیه انجام می‌شود. مواد ذکر شده در فرآیند محلول پاشی از طریق برگ‌های سبز پیاز (سبزینه) به گیاه، مواد مورد نیازش را می‌رساند.

بهترین روش برای تشخیص این که زمین دقیقا به چه چیزهایی نیاز دارد، آزمایش خاک است. در نتیجه می‌توان تصمیم گرفت چه موادی باید در محلول پاشی‌ها، به زمین افزوده شود.

مهم‎‌ترین نتایج محلول پاشی زمین‌های زراعی زعفران:

• افزایش بهره‌وری (گلدهی) پیاز زعفران
• درشت شدن پیاز
• ضخیم شدن کلاله زعفران

می‌باشد. اما اساسی‌ترین قدم برای آماده سازی زمین، آزمایش خاک است.

نحوه آزمایش خاک

برای آزمایش درست روی خاک در هر هکتار، باید بخشی از خاک زمین برداشت و به آزمایشگاه‌های مربوطه ارائه شود. اما روش برداشت خاک، امری است که باید با دقت انجام پذیرد. برای این کار می‌بایست بخشی از زمین را انتخاب کرده و یک  Mفرضی رسم نمایید. سپس روی هر ضلع این حرف باید حرکت کرده و 8 نمونه برداشت.

نکته مهم این است که نمونه‌ها باید تا عمق 30 سانتی زمین برداشته شده و همه نمونه‌های برداشت شده باید در یک سطل واحد مخلوط شوند، مقدار خاک داخل سطل برای هر هکتار بین 1 تا 2 کیلوگرم باشد مناسب است. حال این مخلوط خاک به آزمایشگاه تحویل داده شده تا نیازهای خاک تعیین گردد.

مواد حیاتی در محلول پاشی زعفران

در فصل محلول پاشی پتاسیم، کلسیم، فسفر، محرک‌ها و ریز مغذی‌ها به صورت کلی نیاز است. در ادامه به تاثیر هر  کدام بر گیاه زعفران می‌پردازیم.

زمان افزودن پتاسیم، کلسیم و فسفر

این مواد مغذی باید در مرحله اول محلول پاشی صورت بگیرد. البته که شرایط منطقه‌ای و آب و هوایی تاثیر به سزایی در تاریخ دقیق محلول پاشی‌ها دارد. اما محلول پاشی‌ها عموما در اواخر زمستان، از نیمه دوم بهمن تا نیمه اول اسفند ماه صورت می‌گیرد. از این رو می‌توان گفت، مرحله اول محلول پاشی یعنی افزودن پتاسیم، کلسیم و فسفر به زمین باید در نیمه دوم بهمن ماه صورت پذیرد. البته این نکته را به یاد داشته باشید که اگر محلول پاشی در زمانی صورت بگیرد که تا 48 ساعت پس از محلول پاشی، احتمال بارندگی وجود داشته باشد، بسیار بهتر است. چرا که رطوبت خاک بیشتر حفظ شده و در نتیجه مواد مغذی و معدنی بهتر جذب خواهند شد.

تاثیر پتاسیم، کلسیم و فسفر بر خاک و پیاز زعفران

طبق گفته‌های فوق، هدف اصلی محلول پاشی‌ها، افزایش کیفیت محصول است. از این رو می‌توان گفت نتایج حاصل از محلول پاشی‌های 2 یا 3 مرحله‌ای، موارد زیر خواهند بود:

1. افزایش قدرت کلروفیل سازی
2. موجب افزایش مقاومت گیاه به سرما و گرما و تنش های محیطی
3. موجب افزایش وزن و تعداد پیاز (بنه) و افزایش رنگ پذیری و افزایش گل آوری
4. همچنین موجب افزایش قدرت رشد رویشی و تثبیت در رشد جوانه انتهایی
5. افزایش نقل و انتقال عناصر غذایی در گیاه زعفران
6. افزایش گل و درشت شدن کلاله‌ها

اما اگر بخواهیم دقیق‌تر به این مساله نگاه کنیم، باید گفت طی تحقیقی که توسط محققان کشاورزی صورت گرفته است، با افزایش سطوح فسفر تعداد بنه‌های دختری زمین کاهش و وزن بنه‌های دختری افزایش می‌یابند. به طوریکه میانگین تعداد و وزن آن‌ها در عدم مصرف فسفر به ترتیب 1/15 و 1/5 گرم، و در 100 کیلوگرم فسفر به ترتیب 0/58 و 2/37 گرم بود. همچنین با افزایش کود پتاسیم و کلسیم وزن و تعداد بنه‌های دختری افزایش می‌یابند. وزن بنه‌های مادری نیز با استفاده از پتاسیم و کلسیم در مقایسه با عدم استفاده از آن 40% بالا رفت. کارایی مصرف فسفر نیز با افزایش میزان مصرف فسفر و پتاسیم افزایش می‌یابد.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که محلول پاشی پتاسیم، کلسیم و فسفر، برابر است با افزایش وزن بنه‌های دختری یا پیاز زعفران و افزایش وزن و حجم پیازها برابر است با گلدهی بیشتر و ضخیم‌تر شدن کلاله‌های زعفران.

تاثیر محرک‌ها

وظیفه اصلی محرک‌ها و انواع کودهایی که در این دسته قرار می‌گیرند، همانطور که از اسمش پیداست، تحریک پیاز زعفران به جذب مواد مغذی بیشتر و در نتیجه رشد بهتر پیاز و رویش گل‌های بیشتر با کلاله‌های ضخیم‌تر خواهد بود. البته که محرک‌ها ممکن است طی مراحل مختلف دیگری تحت عنوان کودهای نیتروژنی، حتی در زمانی که پیاز رشد نسبی خود را کرده، به زمین افزوده شوند. از این رو به این نوع کودها محرک‌های زعفران می‌گویند.

مواد تشکیل دهنده محرک‌ها

محرک‌ها یا کودهای زیستی کشاورزی مورد نیاز زمین‌های زراعی زعفران شامل مواد زیر می‌باشند که بسته به نیاز خاک (که از آزمایش خاک به دست آمده است) باید به زمین افزوده شود.

1. باکتری‌های باسیلوس سوبتیلیس (که باعث افزایش حل شوندگی فسفر افزوده شده در مراحل اول محلول پاشی می‌شود)
2. کودهای نیتروژنی
3. ازتوباکتر (که نیتروژن افزوده شده را تثبیت می‌کند)
4. باکتری سودوموناس آیروژینوس ( که باعث افزایش حل شوندگی مواد می‌شود)

تاثیر مواد مغذی بر زمین زعفران

طبق جمع‌بندی که از موارد بالا می‌توان به دست آورد، زمین زعفران شما بعد از آزمایش خاک، دو حالت دارد یا شرایط آن کاملا مناسب کشت است یا به برخی مواد مغذی، معدنی، سموم و یا محرک‌ها نیازمند است. هر کدام از این مواد، وظایف خاصی را در بهبود دادن خاک زمین زراعی، به عهده دارد. تاثیر و وظیفه اصلی مواد مغذی بر زمین زراعی زعفران، باعث تنظیم ph زمین (چرا که میزان قلیایی بودن خاک بسیار مهم است) و البته رشد بهتر پیاز و در نتیجه رویش محصولی بهتر خواهد بود. مواد مغذی باعث تامین نیازهای غذایی پیاز خواهد شد که نتیجه آن ضخامت بیشتر کلاله و خامه در گل زعفران خواهد شد. البته که رشد بهتر و بیشتر گلبرگ‌های زعفران، ماحصل این محلول پاشی خواهد بود.

نحوه و زمان محلول پاشی مواد مغذی

همانطور که می‌دانید، در محلول پاشی اول (مرحله اول محلول پاشی) باید مواد معدنی پتاسیم، کلسیم و فسفر به آن افزوده شود. زمان و نحوه محلول پاشی مواد مغذی بر زمین زراعی، کاملا وابسته به نتیجه آزمایش خاک می‌باشد. چرا که آزمایش خاک به شما دقیقا می‌گوید چه مواد مغذی و به چه میزانی نیاز دارید. به همین دلیل انجام آزمایش خاک درست بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

مواد تشکیل دهنده ریزمغذی‌ها

ریزمغذی‌هایی که باید به زمین زراعی زعفران در قالب محلول پاشی افزوده شوند، شامل موارد زیر می‌باشند:

1. آهن
2. مس
3. روی
4. منگنز
5. بر
6. مولیبدن
7. سدیم
8. کلر
9. و…

که به دو دسته سبک و سنگین تقسیم می‌شوند.

شرایط محلول پاشی

• محلول پاشی باید طی 2 الی 3 مرحله صورت گیرد.
• فاصله زمانی هر مرحله بین 10 تا 15 روز باشد.
• دمای هوای مناسب برای محلول پاشی بین 5 تا 15 درجه است. اگر دمای هوا بیشتر از 15 درجه سانتی گراد باشد، قبل از جذب تبخیر می‌شود.
• فشار محلول پاشی در سمپاش دستی حدود 5 یا 6 اتمسفر و در سمپاش تربو بالای 20 اتمسفر نیاز است.
• هر چه ارتفاع برگ‌های پیاز زعفران (سبزینه) بیشتر باشد، جذب مواد بهتر و بیشتر انجام می‌شود. ارتفاع مرسوم حدود 30 سانتی متر است اما در شرایط آرمانی این موضوع تا 60 سانتی متر ممکن است. عامل تاثیر گذار در اندازه برگ‌ها تغذیه در فصل گل‌آب و زاچ آب است.
• بهتر است 24 تا 48 ساعت قبل از محلول پاشی آبیاری انجام شود (در صورت بارندگی آب باران نیز مناسب است). همچنین بهتر است 24 تا 48 ساعت بعد از محلول پاشی هیچ بارندگی و آبیاری انجام نشود.
• اگر محلول غلیظ باشد به گیاه تشنگی دست می‌دهد و آسیب می‌بیند. نسبت ترکیب مواد محلول پاشی بر روی بسته بندی هر محصول قید شده است.
• معمولا زمان هر مرحله محلول پاشی بین 3 تا 12 ساعت می‌باشد.

روش انجام محلول پاشی

به صورت کلی محلول پاشی به دو روش انجام می‌شود:

1. سمپاش توربو
2. سمپاش دستی

بعد از ترکیب مواد و آب آن‌ را بر روی مزرعه زعفرانی می‌افشانیم. در سمپاش توربو برد پاشش در شرایط معمولی حدود 30 متر و در صورت مناسب بودن جهت باد به 50 متر نیز خواهد رسید.