زعفران
گل زعفران قدمت بالایی در جهان دارد اما یکی از مناطق مناسب برای رویش زعفران کشور ایران است.برای ما ایرانیان گل زعفران نوعی تمدن به شمار می آید لذا در مجموعه باغبوم قصد داریم شما را با تاریخچه زعفران در ایران و جهان آشنا کنیم.
واژه زعفران چگونه پدید آمد؟
در ایران کهن زعفران زرپران (زر + پران)نام داشت به معنای گلی که پرهایش مانند زر است . اما به دلیل تحولات و گویش متفاوت مردمی امروزه از زر پران با نام زعفران یاد میشود.
تاریخچه و شکل پیدایش زعفران
ریشه و تبار زعفران بومی آسیای جنوب غربی است و بعد از آن برای نخستین بار در یونان کشت شد. در حال حاضر ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان به‌شمار می‌آید و نزدیک به نه دهم زعفران دنیا در ایران تولید میشود.
گونه وحشی گل زعفران کروکوس ساتیوس می باشد و از خانواده زنبقیان محسوب می شود. اکنون گل زعفران یک جاندار پلی پلوئدی است که خودناسازگار و دارای گامت‌های عقیم نر میباشد. این گیاه نمیتواند مانند سایر گیاهان و گلها از راه گرده افشانی تولید مثل کند، و تنها راه تولید مثل زعفران از راه ریشه زعفران (پیاز زعفران) میباشد.
نحوه کشف زعفران
زعفران حاصل گیاه‌شناسی یک فردآشوری با نام آشور بانی پال است . کشف زعفران به قرن ۷ام قبل از میلاد برمیگردد. از آن به بعد به طول ۴ هزارسال زعفران، در تجارت و در درمان نود نوع بیماری به کار رفته‌است.
زعفران به آرامی در بیشتر مکان‌های آسیا گسترش یافت، و بعدها به بخش‌هایی از آفریقای شمالی،آمریکای شمالی و اقیانوسیهرسید. اکنون بیشترین مقدار تولید زعفران در اختیار ایران قرار دارد، که حدودا ۹۰ درصد محصول سالانه را تولید می‌کند.
| زعفران در ایران باستان چگونه استفاده میشده است؟ |
در ایران باستان، در قرن ۱۰ام قبل از میلاد، در شهرهای دربند(روسیه) اصفهان ، زعفران کشت میشد. نخ های(رشته های) سرخ و سفید زعفران ایرانی با فرش‌های سلطنتی پادشاهان ایران زمین و کفن مردگان آمیخته شده‌است. در ایران باستان در یک آئین مقدس نمازگزاران از زعفران به عنوان پیشکش برای خداوند خود، و به عنوان رنگ زرد درخشان، عطر، و دارو استفاده می‌کردند. بنابرین، رشته‌های زعفران در سراسر خوابگاه (بستری برای خواب و استراحت) پخش و برای درمان سودا(سردی مزاج )، با چای داغ مخلوط میشد.
در حقیقت، بیگانگان معتقد بودند که استفاده ایرانیان از رشته‌های زعفران در چای و غذا، جنبه اعتیادآوری و تحریک غریزه جنسی دارد. این ترس‌ها افزایش یافت و سبب شد که گردشگران و مسافران از مصرف غذاهای دارای زعفران در ایران پرهیز کنند. به علاوه، از محلول آبی حاصل از زعفران ایرانی با گیاه صندل، برای شست‌وشوی بدن بعد از کار سخت و در زیر آفتاب سوزان ایرانی استفاده میشد.
بعدها، زعفران ایرانی به‌طور گسترده توسط اسکندر و ارتشش مورد استفاده قرار گرفت. آن‌ها زعفران را با چای مخلوط می‌کردند و برنج زعفرانی می‌خوردند. اسکندر، شخصا، از زعفران برای استحمام استفاده می‌کرد. او همانند کوروش معتقد بود که زعفران زخم‌ها و تاول های جامانده از جنگ ها را درمان می‌کند، و با نتیجه گرفتن از این روش، ایمانش به زعفران افزایش یافت. او حتی استحمام زعفرانی را به مردان خود نیز توصیه کرد. سربازان یونانی، با مشاهده فواید درمانی زعفران، پس از بازگشت به مقدونیه، به استفاده از آن ادامه دادند.
کشت زعفران به ترکیه امروزی نیز رسیده بود، آن‌ها به‌طور متمرکز، زعفران را در شمال شهر سافران بولو کشت می‌کردند؛ این مکان اکنون نیز به خاطر فستیوال‌های سالانه کشت زعفران مشهور است.
جایگاه زعفران در جهان
ایالات متحده
زعفران هنگامی که هزاران تن از آناباپتیست های آلزاتی ، آلمانی و سوئیس ، دانکارد و سایر افراد از آزار و اذیتهای مذهبی در اروپا گریختند ، راهی جهان جدید شد. در سال ۱۷۳۰، به‌طور گسترده بعد از آمدن پیاز های زعفران به آمریکا، کشت زعفران را آغاز کردند. مالک آن زمین‌های زعفران پروتستان‌های آلمانی بودند. آن‌ها عاشق زعفران بودند و در آلمان نیز به کشتش ادامه دادند. محبوبیت زعفران پنسیلوانیا به سرعت توسعه یافت و به مستعمره‌های اسپانیا در کارائیب رسید.
با این حال ، جنگ ۱۸۱۲ بسیاری از بازرگانانی که زعفران آمریکایی را در خارج از کشور می پرورانند ، نابود کرد. پس از آن تولیدکنندگان زعفران پنسیلوانیا با موجودی مازاد بر جای ماندند و تجارت با بازارهای کارائیب هرگز بهبود نیافت. با این وجود ، پرورش دهندگان هلندی پنسیلوانیا در پخت و پز خانه های خود ، کیک ، نودل ، مرغ و ماهی قزل آلا ، مواد زائد فراوان استفاده کردند.
کشت زعفران در اصل در شهرستان لانکستر،ادامه یافت و به امروز رسید.
فرانسه
در فرانسه تولید زعفران در قرن ۱۷ و ۱۸ بسیار مهم شد و به چند تن رسید. در آن زمان ، کشاورزی زعفران در سرتاسر پادشاهی گسترش یافته بود. زعفران به ویژه در آلبیژئو ، آنگوئومیس ، گاسکونی ، گوتینایس ، نورماندی ، پرجیگورد ، پویتو ، پروانس و کوئرسی پرورش یافت. نزول اسرارآمیز آن در طول قرن ۱۸ آغاز شدو از دلایل آن میتوان اشاره کرد به
- بیماریهای قارچی همه گیر که باعث از بین رفتن محصولات زراعی شد
- آب و هوای های سرد که باعث نابودی محصول نهایی میشد.
انگلیس
در انگلیس ، کشت فقط در خاکهای سبک ، خوب زهکشی شده و گچ بری شمال اسکس توسط ، یک روحانی مشهور (ویلیام هربرت) ثبت شد. وی نمونه ها را جمع آوری و اطلاعات بسیاری از جنبه های تمدن زعفران را گردآوری کرد. وی نگران کاهش مداوم زعفران در طول قرن ۱۷ و طلوع انقلاب صنعتی بود. اما در انگلیس هم صنعت زعفران دیری نپایید و کم کم کشاورزان صنعت های جدیدی پیش رو گرفتن از جمله، قهوه ، چای و وانیل. فقط در جنوب فرانسه یا ایتالیا و اسپانیا ، جایی که برداشت زعفران از لحاظ فرهنگی بسیار مهم بود ، کشت قابل توجهی غلبه داشت.
